مقدمه

تقاضا برای مصرف انرژی به منظور دستیابی به آستانه‌های آسایش حرارتی به صورت نگران‌کننده‌ای در گوشه و کنار جهان در حال افزایش است. امروزه طرّاحی ساختمان‌های نیازمند به انرژی کم یا حتّی صفر به منظور دستیابی به آسایش حرارتی ساکنین، بسیار بیشتر از گذشته ضروری است. فراتر از حالت معمولی دستیابی به آسایش حرارتی از طریق روش‌های مکانیکی، بسیاری از استراتژی‌های طرّاحی پسیو، کم‌انرژی و خلّاقانه منجر به طرّاحی ساختمان‌های پایدار و کارآمد می‌شوند که ترکیبی از بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر محلّی به همراه روش‌های استراتژیک جلوگیری از افزایش دما می‌باشند. محلّ ساختمان‌ها و جهت‌گیری آن‌ها بر اساس مسیر حرکت خورشید و باد، سازه‌های با کارآیی انرژی بالا، ادوات سایه‌ای با طرّاحی مناسب، عایق‌های حرارتی، طرّاحی ساختمان‌ها با موادّ مناسب، ترکیب الگوهای رفتاری ساکنین و معرّفی روش‌های روشنایی کارآمد به عنوان پایه و اساس تکنولوژی خنک‌سازی پسیو معرّفی می‌شوند. لذا دستیابی به آسایش حرارتی از طریق رویکردهای نوآورانه، پایدار و کارآمد در زمینه انرژی یک ماموریت تحقیقاتی معاصر در سطح جهان است.

تاثیر روانشناختی رنگ بر آسایش حرارتی

 تعریف آسایش حرارتی فراتر از درک متعارف طولانی‌مدّت آن در پاسخ فیزیولوژیکی به محرّک‌های حرارتی به عنوان یک پاسخ روانشناختی توسّط چندین محقّق دوباره مورد سوال قرار می‌گیرد. بر اساس تعریف اوگلی، آسایش حرارتی فرایندی است که با تجربیات و خاطرات گذشته انسان‌ها شکل گرفته است و انسان‌ها به روشی منحصر به فرد به تجربه‌های حرارتی پاسخ می‌دهند. در مطالعه‌ای که توسّط هوپ انجام شد، بیان ساده‌ی این‌که درجه حرارت، بالاتر از میزان واقعی آن است، منجر به احساس گرما در افراد شد. رولز دریافت که اضافه‌نمودن سازه‌هایی که تنها ظاهر عایق حرارتی را نشان می‌دهد باعث احساس گرما در افراد می‌شود؛ اگرچه هیچ‌کدام از سازه‌های اضافی در واقع عایق حرارتی نیستند. این یافته‌ها حاکی از نقشی است که جنبه روانشناختی از لحاظ درک آسایش حرارتی ایفا می‌نماید.

مطالعات اخیر حاکی از آن است که ترکیب رنگ قرمز در فضای داخلی مزارع سردسیر تالاواکِل در سریلانکا منجر به درک حرارتی نسبتا گرم‌تر در برابر شرایط سرد واقعی از طریق القاء روانشناختی می‌شود که این مهم به نوبه خود کاهش هزینه‌های گرمایشی را در پی خواهد داشت. متقابلا در مناطق ساحلی گرم و مرطوب پانادورا در سریلانکا، کارگران کارخانه‌ها خواستار افزایش سرعت پنکه‌های سقفی برای دستیابی به آسایش حرارتی در فضای داخلی با رنگ قرمز بودند. این در حالی است که سرعت پایین پنکه‌ها برای اقنای نیازهای حرارتی کارکنان در محیط‌های شامل رنگ آبی کافی بود. بر این اساس ادغام رنگ‌های سرد (آبی، سبز، بنفش و …) در فضاهای داخلی مناطق با آب و هوای مرطوب و رنگ‌های گرم (قرمز، زرد، نارنجی و …) در فضاهای داخلی مناطق با آب و هوای سرد به عنوان یک راه حلّ بسیار کم‌هزینه برای کاهش هزینه‌‌های سرمایش و گرمایش در راستای صرفه‌جویی انرژی توصیه می‌شود.

از سوی دیگر تغییر در رنگ محیط می‌تواند توسّط نورپردازی انجام شود. در این صورت نور می‌تواند از طریق ایجاد تغییر در دمای ادراکی محیط، ابزاری برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی باشد و در نتیجه نیاز به سرمایش و گرمایش فضا را کاهش دهد. طیّ سال‌های اخیر تحقیقات گسترده‌ای در زمینه‌هایی مانند فنّاوری‌های هوشمند صورت گرفته است. همچنین تحقیقات فراوانی در مورد برنامه‌های تغییر رفتار انجام شده است. هدف نهایی مطالعات در این حوزه، استفاده از دستکاری رنگ نور محیط به عنوان ابزاری برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌هاست.

آزمایش در محفظه آب و هوایی محصور در یک اتاق انجام شد که در آن می‌توان دما، رطوبت و سرعت هوا را کنترل نمود. یک سیستم روشنایی LED به سقف نصب شده بود که دمای رنگ آن از ۲۷۰۰ کلوین تا ۶۵۰۰ کلوین کاملا قابل تنظیم است. این سیستم متشکّل از ۴ لامپ است که از سقف به ارتفاع ۲۰/۲ متر آویزان شده‌اند. این سیستم توسّط آزمایش‌گر و با استفاده از یک کنترلر دستی تنظیم می‌شود.

نتایج مطالعه بر این استوار است که در چرخه سرمایش، آسایش حرارتی شرکت‌کنندگان در معرض رنگ قرمز به نسبت رنگ آبی و در چرخه گرمایش، آسایش حرارتی شرکت‌کنندگان در معرض رنگ آبی به نسبت رنگ قرمز بیشتر بود. همچنین مشاهده عدم نیاز به لباس کمتر در معرض رنگ قرمز از طریق تحلیل آماری نیز تایید شد و شرکت‌کنندگان اقلام بیشتری را در معرض رنگ آبی به نسبت رنگ قرمز پوشیدند.

تنظیم دینامیکی رنگ‌های روشنایی با استفاده از تکنولوژی LED، از نظر فنّی و تجاری قابل استفاده بوده و با کاهش انرژی مورد نیاز برای سرمایش و گرمایش، می‌تواند ابزاری برای کاهش انرژی در ساختمان‌ها باشد. در حال حاضر نورپردازی در مدل‌های تعادل آسایش حرارتی یا در رویکردهای تطبیقی مطرح نمی‌شود امّا با توجّه به نتایج به دست آمده، ممکن است به منظور ترکیب اثرات نور در آسایش حرارتی مورد استفاده واقع شوند. در مدل‌های تطبیقی، نور می‌تواند از طریق سازگاری روانشناختی بر آسایش حرارتی تاثیر بگذارد و میزان تحمّل و انتظار را نسبت به محرّک‌های حسّی توصیف نماید. هنگام درنظرگرفتن آسایش حرارتی در ساختمان‌ها، نور را نیز باید لحاظ نمود. مدل تعادل گرمایی با توجّه به اساس فیزیولوژیکی آن، تنها می‌تواند تاثیر نور بر آسایش حرارتی را از طریق تغییر در میزان متابولیک در نظر بگیرد. اگر تحقیقات آینده پشتیبانی بیشتری از تاثیر نور بر آسایش حرارتی در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف انجام دهند، ممکن است تاثیر آن به صورت یک عامل مستقلّ اضافی در نظر گرفته شده و منجر به تجدیدنظر در مدل‍های پیش‌بینی‌کننده فعلی شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *